Het lelijke Meisje-van-glas heeft zich ontwikkeld tot een begeerlijke vrouw, mooier dan haar twee oudere zussen. Haar vader zegt hierover:

[…] Bij jou is het anders. Schoonheid is niet een van je eigenschappen; eerder ben je de Schoonheid zelve. Dat maakt het voor een man onmogelijk te begrijpen dat je huilt om een knobbelvarken. Hij is lelijker dan het lelijkste varken en in niets jouw liefde waardig.

En toch is het juist aan dit knobbelvarken dat Rosalena in De Roos en het Zwijn van Anne Provoost erg gehecht is. Rosalena kent meer liefde voor het knobbelzwijn – dat zij Zoran heeft genoemd – en voor de rozenstruik die zij van haar vader heeft gekregen, dan voor de mannen die haar schoonheid komen bewonderen. Dat blijkt wel uit het volgende citaat:

Ik liep naar buiten en vond er Zoran. Hij had het houtje aan zijn poot losgeknabbeld en hinkte bij elke stap. Hoewel hij onder de modder en het geronnen bloed zat, drukte ik hem tegen me aan zoals ik een perfect mannenlichaam als dat van Ottokar tegen me aan had willen drukken.

 

Iets eerder heeft Ottokar – een jonge collega van Rosalena’s vader – al aangeboden haar zijn hond te geven om Zoran te vervangen. Zijn hond is zijn trouwste vriend. Maar Rosalena zegt:

[…] Voor mij is er alleen Zoran.

Uit het vorige citaat blijkt echter dat dit niet helemaal de waarheid is en dat brengt De Roos later in grote problemen. Uiteindelijk dingen namelijk zowel Ottokar als Tiras – een fluitspeler die al eerder in het verhaal zijn opwachting had gemaakt – naar de hand van Rosalena. Echter haar vader vindt dat eerst zijn twee oudere dochters moeten trouwen. Dus trouwt Tiras met Richenel, de oudste dochter en Ottokar iets later met Idelies.

De stad Antwerpen wordt dan getroffen door een pokkenepidemie en iedereen wordt ziek, ook Richenel en, Idelies en daarna Ottokar en Tiras, hoewel zij buiten de stad wonen. Alleen Rosalena blijft gevrijwaard van de ziekte omdat de elfen haar in haar jeugd een keer een koe die de koeienpokken had, hebben laten aanraken. Uiteindelijk herstelt iedereen in de familie maar Antwerpen heeft er flink onder geleden.

De volgende scène is misschien wel de sleutelscène uit het boeken omdat hij een aantal onherstelbare consequenties met zich mee blijkt te voeren. De Roos ligt in bed.

[…] Ik sperde mijn ogen wijd open, maar de kamer was volledig duister. Ik voelde een warm lichaam langs me heen onder de dekens glijden. Het was naakt en behaard, en toen het snikkend en hijgend op me kwam liggen, voelde ik hetzelfde medelijden als mijn moeder toen ze droomde dat het beest haar overviel. Het wezen had een buitengewone kracht, groter dan een sterveling, want hij slaagde erin plotseling te verdwijnen en na verloop van nog geen halve minuut met vernieuwde kracht terug te komen.

De Roos ziet deze ervaring als een verlossing en veronderstelt dat ze met een bosgeest te maken heeft. Echter, het knobbelzwijn is verdwenen en als de Roos moet kiezen voor haar minnaar of Zoran, zal ze haar minnaar afwijzen.Toch ontvangt ze haar minnaar opnieuw, waarbij haar hart middendoor scheurt. In die toestand vraagt De Roos aan haar vader een geneesmiddel mee te nemen dat de blindheid van Lucretia, de vroedvrouw, kan genezen.Terwijl haar vader op reis is besluit ze de bosgeest te ontmaskeren door met zalf een vetvlek in zijn haren te smeren. Die ochtend heeft echter niet een bosgeest een vlek in zijn haren, maar zowel Tiras als Ottokar.

Ondertussen lukt het haar vader ondanks een verre reis niet een geneesmiddel. Uiteindelijk steelt hij op de terugweg vlak bij huis een witte roos omdat daar een geneeskrachtige werking vanuit gaat. De man van wie de roos was, Thybeert, eist genoegdoening. Haar vader talmt en dus gaat de Roos naar hem toe en wordt zijn dienstmeid.

Heer Thybeert is mismaakt, heeft een bochel en en een van zijn handen is een bokkenpoot. Toch ontstaat er tussen de twee een soort van genegenheid en Thybeert leert Rosalena schrijven. Ze blijft echter verdrietig, mist haar vader en Thybeert laat haar weer naar haar huis gaan.

Weer thuis blijkt ze toch op een merkwaardige manier naar Thybeert te verlangen.

Mijn bestaan is een oefening in het verdwijnen.

Ze besluit terug te keren naar Thybeert. En ze leefden nog lang en gelukkig zou echter een dubieuze conclusie zijn.

Dit is het vijfde deel van een reeks over sprookjes en De Roos en het Zwijn van Anne Provoost.

De Roos is, zoals jullie gisteren aan al het citaat hebben kunnen zien, de vertelster van het verhaal. De lezer krijgt het verhaal vanuit haar gezichtspunt geserveerd. Daarom wil ik vandaag kort naar de Roos kijken. Wie is zij? Morgen ga ik haar dan bekijken in samenhang met andere personages, in het bijzonder het Zwijn.

In deze jeugdroman draait het vooral om gevoelens, de actie is ondergeschikt en is steeds slechts de veroorzaker van bepaalde gevoelens. Dit maakt het boek voor bepaalde lezers misschien minder toegankelijk. Maar lezers die bereid zijn met de personages mee te denken en te voelen krijgen daar in mijn ogen veel voor terug.

De Roos is geboren als derde en jongste dochter van een handelsreiziger. Haar moeder sterft al als de Roos nog erg jong is. De Roos heeft dan echter nog geen naam. Bij haar geboorte is zij volledig doorschijnend en ziet ze er erg lelijk uit.Haar vader noemt haar ‘Meisje-van-glas’ en iedereen verwacht dat zij snel zal sterven. Dat gebeurt echter niet, omdat – zo meent de Roos als vertelster van het verhaal – de elfen haar onder hun hoede hebben genomen.

Het Meisje-van-glas en haar oudere zussen Richenel en Idelies krijgen veel geschenken van hun vader. Hij brengt die mee van zijn handelsreizen. Een geschenk waar het meisje van glas erg gelukkig van werd, was een knobbelzwijn. Toen zij dit beest kreeg, was het op sterven na dood. Echter, het zwijn knapte op. Daardoor kreeg men ook hoop voor het meisje van glas, dat ook een naam kreeg: Rosalena.

Rosalena ontdekte al snel dat zij bepaalde gaven had. Haar vader had haar een moeder eens een spiegel gegeven. Op een dag dat Rosalena in die spiegel keek, zag zij haar vader tijdens zijn lange reis. Doordat zij hem helemaal kon volgen wist ze precies wat haar vader allemaal voor handelswaar had. Haar zussen konden dat dan alvast aankondigen in Antwerpen, waardoor hun zaken steeds beter gingen. Richenel en Idelies bleken niet over deze gaven te bezitten en zij vonden hun zus maar een ijdeltuit.

Op die manier werden de zussen ouder. Rosalena was allang niet meer het lelijke, doorschijnende Meisje-van-glas dat ze bij haar geboorte was. Ze is onder de hoede van de elfen uitgegroeid tot een beeldschone vrouw met een sneeuwwitte huid en rode lippen. Alle mannen willen haar zien. Ze komen van heinde en verre. Maar het stelt haar vader wel voor een probleem want zijn twee andere dochters zijn ouder en verdienen daarom eerder een man dan Rosalena.

Welke problemen dat ook voor De Roos oplevert zien we morgen.

Dit is het vierde deel van een reeks over sprookjes en De Roos en het Zwijn van Anne Provoost.

De samenvatting die ik gisteren gaf was beknopt. Wil je een wat uitgebreidere samenvatting van het verhaal, met meer personage en wat meer plotdetails, dan kun je hier kijken op de website van de schrijfster, Anne Provoost.

Als je die samenvatting leest, zie je dat er, zoals ik al zei, veel gebeurt in het verhaal. Meer dan er normaal gesproken gebeurt in een verhaal van rond de 110 pagina’s. Het boek is dan ook misschien niet voor iedere lezer prettig. Het boek is bedoeld voor lezers vanaf dertien en het daarmee een zogenaamde adolescentenroman. Daar kom ik in de toekomst nog een keer op terug.

Ben je iemand die graag leest en die zich graag laat uitdagen door het enigszins moeilijke taalgebruik, dan denk ik dat De Roos en het Zwijn absoluut iets voor jou is. En is ook voor volwassenen een mooi boek, al is het maar omdat Provoost laat zien dat sprookjes nog best complex kunnen zijn.

Provoost aan het woord

Natuurlijk kan ik zelf wel blijven schrijven over dit boek, maar ik vind dat jullie het boek als het ware moeten. En dat kan het beste door een aantal citaten. Dan zie je meteen de schrijfstijl van de auteur.

Van mij wordt gezegd dat ik de mooiste vrouw ter wereld ben.

[…]

Ik ben niet mooi geboren. Mijn schoonheid is gaandeweg gekomen, terwijl ik opgroeide, en ze is de verdienste van de elfen. Zij hebben me gevoed in bescherming genomen. Omdat mijn schoonheid van hen komt, kan ik er niet aan ontsnappen. Ze staat als een harnas om me heen. Ooit was ik lelijk en onvolgroeid. Maar ik was ongeschonden. Nu ben ik volmaakt maar geraakt. En ik kan niet meer naar de oorspronkelijke staat terug.

Dit citaat is de eerste regel van het verhaal en de tweede alinea. De eerste alinea heb ik niet volledig weergegeven omdat dat een beschrijving is van de Roos en die staat op de achterflap van het boek, samen met een omschrijving van het Zwijn die verderop in het verhaal voorkomt. Die flaptekst is nog steeds te lezen bij online boekhandels, waar het boek nog tweedehands verkrijgbaar is.

De tweede alinea is veelzeggend. De Roos maakt duidelijk dat ze haar schoonheid aan magie te danken heeft en dat ze er misschien wel helemaal niet blij mee is. Ze kan er immers niet aan ontsnappen, het is haar noodlot. Ze kondigt eigenlijk al aan dat het einde van dit sprookje niet “En ze leefden nog lang en gelukkig.”  is.

Dit is het derde deel van een reeks over sprookjes en De Roos en het Zwijn van Anne Provoost.

Magisch

Gisteren herlas ik dus De Roos en het Zwijn van Anne Provoost. Ik ben nog steeds onder de indruk. Het verhaal voelt magisch aan. Provoost slaagt er met weinig woorden in enorm veel te vertellen en ze weet je ook echt te raken. Het is de magie die bij een goed sprookje hoort.

Toch heb ik de indruk dat ik het verhaal niet als een sprookje lees. Ik zie het eerder als een soort van tragedie. Provoost speelt met de wetten van het genre en hoewel ze dus weinig woorden gebruikt, zegt ze enorm ze veel. En daar bedoel ik niet alleen dat het verhaal me heeft geraakt. Nee, ik bedoel het ook letterlijk. Er gebeurt ontzettend veel in het verhaal. Meer dan je eigenlijk op basis van een lengte van 111 pagina’s zou verwachten. Het verhaal loopt over van de gebeurtenissen en toch gaat het verhaal nergens over het randje. Het past precies.

Een korte schets van de inhoud

Omdat ik me bewust ben van het feit dat ik met iedere samenvatting van het verhaal Anne Provoost en de personages uit het boek tekort zou doen, beperk ik mij tot een uiterst summiere beschrijving. Daarenboven zijn er op internet voldoende uitgebreidere samenvattingen te vinden. Dit alles gezegd zijnde toch een poging.

De jongste dochter van een Antwerpse handelsreiziger ontwikkelt zich van een doorschijnende baby van wie iedereen verwacht dat ze snel zal sterven tot de mooiste vrouw van de wijde omgeving. Ze is echter te mooi om een man te vinden en sluit alleen vriendschap met een knobbelzwijn. Jaren later sterft dat zwijn door haar schuld. Uit boosheid zadelt ze haar vader op met een onmogelijke opdracht. Door die opdracht steelt hij een witte roos bij een rijke man. De man eist genoegdoening en de dochter wordt zijn dienstmeid. Hoewel de man misvormd is, voelt ze zich wel tot hem aangetrokken.  Haar vader heeft echter groot verdriet en ze keert terug naar huis. Maar daar mist ze de misvormde man zo dat ze toch naar hem teruggaat.

Sprookje of toch niet?

De Roos en het Zwijn wijkt nogal af van het sprookje Belle en het Beest. Zo is bij Provoost de Roos degene die moet worden verlost en dat is in de bekende uitvoering het Beest. Daarnaast blijft het Zwijn lelijk terwijl het Beest uiteindelijk in een prins verandert waardoor Belle en het Beest nog lang en gelukkig leefden. Dat laatste valt bij de Roos en het Zwijn te betwijfelen. De Roos en het Zwijn komen weliswaar bij elkaar, maar het Zwijn blijft lelijk en de Roos is verscheurd door het verdriet om haar vader. Dat roept de vraag op of je het verhaal van Provoost wel een sprookje kunt noemen. Die vraag ik morgen proberen te beantwoorden.

Dit blog is wat droger geworden dan eigenlijk de bedoeling was. Voor de magie heb ik echt de woorden van Provoost nodig. De komende dagen zal ik dan ook mijn blog met een aantal citaten proberen te verlevendigen.

Dit is het tweede deel van een reeks over sprookjes en De Roos en het Zwijn van Anne Provoost.