De Kikvorst is het laatste verhaal uit Heksen en zo. Laten we eens kijken wat Wikipedia te zeggen heeft over de inhoud van het verhaal:

Een verwend prinsesje wil een groen hoedje van kikkervellen maken. De kikkerkoning, de Kikvorst, staat dit niet toe en verandert haar hoofd in een kikkerkop. Ze schaamt zich dood en loopt weg, maar niemand wil haar werk geven. Uiteindelijk vindt ze werk in een buurland, ze moet de blinde prins voorlezen. De prins vindt het vreselijk dat hij niet kan zien, en hierop gaat de prinses naar de Kikvorst. Niet om hem te vragen haar terug te veranderen, maar om hem te vragen de prins te laten zien, al weet ze dat de prins zich dood zal schrikken. De prinses gaat terug en het blijkt dat hij inderdaad kan zien. Maar hij schrikt niet van de prinses, omdat de Kikvorst haar weer normaal heeft gemaakt, nu ze er blijk van heeft gegeven haar les te hebben geleerd en aan anderen te kunnen denken. De prins en prinses trouwen en terwijl in beide landen feest wordt gevierd, luisteren zij naar het gekwaak van duizenden kikkers in de paleisvijver.

Als dat geen sprookje is, weet ik het ook niet meer. Een verhaal over een verwende prinses die door haar aangedaan onheil ziet wat echt belangrijk is in het leven en die zich daardoor dienstbaar opstelt en haar ware – goede – aard laat zien.

Fabel of sprookje?

Dan denk ik toch allebei. Het verhaal heeft een hoog “Er was eens”-gehalte, wat te meer duidelijk wordt doordat dit de beginwoorden zijn.  Maar ook dieren spelen – net als bij Spikkeltje een belangrijke rol, dieren zelfs met magische krachten. Daardoor is dit verhaal verwant aan de fabels van Aesopus en Jean de La Fontaine. Zeker omdat dit verhaal een sterke moraal kent – het draait niet om je uiterlijk, het is je karakter dat telt.

Qua opbouw voldoet dit verhaal duidelijk aan de opbouw van het sprookje. Er zijn voorbereidingen (De prinses kijkt altijd maar in de spiegel en is met kleding bezig.),er zijn complicaties (De koning gooit de spiegel van de prinses in gruzelementen en de prinses krijgt een kikkergezicht.), er is een ontwikkeling (De prinses voelt zich lelijk, vlucht daarom en gaat voor de blinde prins uit het buurland werken.) en tenslotte  is er een goede afloop waarin de prinses laat zien volledig altruïstisch te kunnen denken doordat ze bij de Kikvorst de wens uitspreekt dat de blinde prins weer kan zien ondanks dat hij daardoor kan zien hoe lelijk zijzelf is. Hetgeen natuurlijk niet gebeurt want zij is dan weer knap… en ze leerden…

Wel speelt Annie M.G. Schmidt hier een spel met de traditionele personages in een sprookje. Het is nu eens niet de prinses die gered moet worden, maar de prins. Terwijl de prinses ook nog eens gered moet worden… maar dat zelf doet waarna het titelpersonage (de magische helper) zag dat het goed was.

Die extra laag maakt dat ik dit zelf een geslaagd sprookje vind, een sprookje dat bij kinderen vermoedelijk ook goed zal doen, om zelf te lezen of om voorgelezen te worden. Ook in de andere verhalen van de bundel speelt Schmidt met de genre-conventies en met de verwachtingen van de lezers.

Intro

Het was niet de bedoeling om zo’n lange pauze te houden. Het zal de komende tijd wel duidelijk worden waarom ik dit blog onbedoeld en onaangekondigd in de pauze-stand zette. Het had deels te maken met gebrek aan ritme en me er niet toe kunnen zetten om op dit blog iets te schrijven. Het andere deel had gelukkig met een jeugdboek te maken Maar al met al: vier maanden geen updates op dit blog was absoluut niet de bedoeling. Mijn belangstelling voor het onderwerp voor literaire jeugdhelden is ook zeker niet weg. Ik ben van nog jaren door te bloggen.

Terug naar Annie M.G. Schmidt

In mijn vorige post kondigde ik aan dat ik naar de sprookjes van Annie M.G. Schmidt wilde gaan kijken. Schmidt mag dan wel niet bekend zijn om haar sprookjes, ze heeft ze wel degelijk geschreven. Vandaag wil ik er twee kort bespreken. De eerste is Spikkeltje. En de tweede is De Kikvorst, maar die komt in een volgend blog aan de orde. Beide sprookjes komen uit Heksen en zo uit 1964. De door mij gelezen versie is een weergave van de 13e druk uit 1997 van dbnl.org. Deze uitgave bevat naast teksten van Annie MG. Schmidt illustraties van Charlotte Dematons (1957).

Bouwstenen

Dat het verhaal een sprookje is, is van meet af aan duidelijk. Het begint met “Er waren eens,” de traditionele beginzin van sprookjes. Maar nu kan het natuurlijk goed zijn dat op deze beginzin een totaal ander genre volgt. Maar er is meer. Veel uit de theorie van Propp komt voorbij. Er waren namelijk een eens een koning en koningin die geen kinderen konden krijgen. Ze roepen uiteindelijk de hulp in van de heks Akkeba – ook zo typisch sprookjesachtig. Zij geeft de koningin een gespikkeld eitje dat ze moet uitbroeden. En, ja hoor, drie weken later is er een klein prinsesje, met drie spikkeltjes op haar buik “Maar daar past altijd wel een jurkje over,” aldus de koning. De officiële naam van het meisje is Gloriandarina, maar iedereen noemt haar Spikkeltje. Akkeba, de magische helper is ook de donor, ze geeft immers het eitje.

Verwikkelingen

De verwikkelingen woorden aangekondigd door Akkeba’s waarschuwing om het meisje in de herfst binnen te houden. Dat lukt echter op een keer niet en zo gauw het meisje buiten is verandert ze in een lijster en vliegt weg.

De koning en koningin moet van de heks tot het voorjaar wachten. Net eerder werden lijsters zo goed behandeld. Dan komt er een buitenlandse prins die het verhaal hoort, naar Akkeba gaat en door haar op een idee komt om de juiste lijster te vinden en haar weer in een prinses te veranderen.

En ze…