Natuurlijk, ik weet ook wel dat Paddeltje een avonturenverhaal is. En nee, dit wordt geen zeurblog over wat er allemaal niet klopt aan het boek. Maar het heeft wel een historische setting. Paddeltje is immers de scheepsjongen van Michiel de Ruyter. Daarom leek het me interessant om te onderzoeken hoe het gesteld is met de historische accuratesse van Paddeltje.

Geschiedenis in jeugdboeken

Geschiedenis werd al snel na de invoering van de Rijks H.B.S. in 1863 en na het openen van de eerste scholen van dat type – een jaar later – een verplicht vak. De vraag naar historische verhalen groeide in de tweede helft van de 19e eeuw dan ook.Twee auteurs die in deze vraag voorzagen waren P.J. Andriessen (1815-1877) en P. Louwerse (1840-1908). De boeken moesten natuurlijk spannend zijn, maar omdat ze geacht werden het onderwijs te ondersteunen moest er wel een historisch correcte basis onder het verhaal liggen.  Geliefde onderwerpen waren de Tachtigjarige Oorlog, de Gouden Eeuw, en zeehelden uit die Gouden Eeuw.

Johan H. Been (1859-1930) past met de onderwerpen van veel van zijn boeken helemaal in dat rijtje, waarbij Paddeltje uit 908 zijn bekendste werk is gebleken. Het boek werd twee jaar geleden nog herdrukt, in een aangepaste spelling en met toelichtingen om het voor jongeren uit deze tijd begrijpelijk te houden.

Hoe verhoudt Paddeltje zich tot de historische werkelijkheid?

Met Paddeltje gebruikt Been met zijn hoofdpersonage een bekend procedé  om een historisch onderwerp te bespreken. Door dit fictieve karakter tot hoofdpersoon te maken, heeft hij de mogelijkheid vrijer met de geschiedenis om te gaan dan het geval zou zijn geweest wanneer Michiel de Ruyter de hoofdpersoon was. Bovendien is Paddeltje natuurlijk ongeveer van dezelfde leeftijd dan de lezer waardoor de lezer samen met Paddeltje De Ruyter kan bewonderen.

Enige speurwerk door de digitale archieven leek mij wel toegestaan. Been was namelijk van 1895 tot aan zijn dood archivaris van Brielle. Daar was hij ook van 1878 tot 1908 onderwijzer. Dat speurwerk leidde er toe dat ik in ieder kan stellen dat de premisse achter het verhaal juist is. Dat Paddeltje in Salé in handen viel van piraten kan waar gebeurd zijn. Vanaf 1642 voer Michiel de Ruyter in het kader van de handel enige jaren op Afrika. Dat hij daarbij te maken kreeg met piraten klopt ook, net als de notie van blanke slaven.

Dat de door de zeelui genoemde helden als Maarten Harpertsz. Tromp en Witte de With echt hebben bestaan en dat hun genoemde heldendaden te traceren zijn, spreekt voor zich. En de Slag bij Duins vond inderdaad plaats en wel op 31 oktober 1639.

Feit en fictie spannend vermengd

Dat het boek historisch verantwoord is, is natuurlijk mooi meegenomen. Voor de lezer is het denk ik toch wel belangrijker dat het verhaal spannend is. En dat is het. En er zit nog een stuk emotie/sentiment in, dus het verwondert me niet dat dit boek zo veel mensen aansprak en aanspreekt.  Geschiedenis laat zich het beste beleven aan de hand van verhalen en Paddeltje is precies zo’n verhaal. Een goed boek dat nieuwsgierig maakt naar Michiel de Ruyter en zijn tijd. En er zijn al mooi wat bouwstenen voor die zoektocht naar het verleden geleverd.

Dit is het vierde deel in een reeks over Paddeltje van Johan H. Been.