De Biggles-boeken zijn in Nederland razend populair geweest. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw lag de oplage van 91-delige Biggles-reeks van Het Spectrum op 1,9 miljoen exemplaren. De andere boeken van Johns zijn veel minder bekend, maar desondanks de moeite waard.
De eerste reeks waar ik het over wil hebben is de reeks over Worrals. Maar wie was Worrals? Worrals, kort voor Joan Worralson, was een jonge, vrouwelijke piloot van de Women’s Auxiliary Air Force, die samen met haar vriendin Betty ‘Frecks’ Lovell het de Duitsers (en na de Tweede Wereldoorlog) andersoortige tegenstanders, meer dan lastig maakte.
Twee ontstaansgeschiedenissen
Er zijn twee verhalen rond de oorsprong van Worrals. De eerste is de traditionele mogelijkheid, de tweede is een hypothese van Owen Dudley Edwards in zijn British Children’s Fiction during the Second World War.
1. Rekrutering
De eerste hypothese stoelt op het feit dat Biggles een groot succes was bij jongens en dat de serie leidde tot nieuwe aanmeldingen bij de Royal Air Force. Piloten lieten zich soms ook letterlijk inspireren door Biggles. Zo vertelde Captain Johns volgens zijn biografen Berresford Ellis en Schofield met graagte de anekdote over de journalist die een piloot interviewde die zei dat hij door Biggles was geïnspireerd. De kop van het artikel was “Who is Biggles?” Johns gniffelde dat jongelui dat wel wisten.
Maar het Air Ministry dat verantwoordelijk was voor de Luchtmacht wist het ook en realiseerde zich maar al te goed dat Biggles schitterend rekruteringsmateriaal was. En dat men eigenlijk ook wel vrouwen kon gebruiken. Ergo: we vragen Captain Johns een verhaal over een vrouwelijke piloot te schrijven. Zo verscheen in oktober 1940 het eerste deel van Worrals of the W.A.A.A.F.S. in Girl’s Owen Paper. Daar werd het verhaal tot september 1941 gepubliceerd en het verscheen in september 1941 in boekvorm als Worrals of the W.A.A.F. Dat is de traditionele lezing.
2. Dekmantel
Owen Dudley Edwards kwam in 2007 met een andere lezing. Het viel Edwards op dat Worrals hele andere dingen deed de vrouwen die zich in werkelijkheid bij de W.A.A.F. melden. In tegenstelling tot wat je wellicht zou verwachten waren de vrouwen van de W.A.A.F. in tegenstelling tot Worrals geen piloot en ze kwamen al helemaal niet in Frankrijk terecht om het daar met Duitsers aan de stok te krijgen. Nee, Waafs, zoals de leden van de W.A.A.F. heetten, hadden slechts ondersteunende functies en zij vlogen zelf niet. Alleen vrouwen van de ATA vlogen wel, maar dan alleen voor het transporteren van toestellen.
Niet spannend
Maar ja, boeken moeten spannend zijn willen ze de lezer aanspreken en goed verkopen om hun mogelijke rekruteringseffect waar te maken. Dus nam Johns in zijn beschrijving van de avonturen van Worrals en Frecks een loopje met de waarheid. Of zat het toch nog anders?
Volgens Owen Dudley Edwards zit het inderdaad anders en daarvoor moeten we terug naar Biggles in the Baltic (Biggles’ geheime opdracht). Edwards stelt dat dit boek aan de basis staat van Worrals. Een van de gebeurtenissen uit dit boek is namelijk dat het Duitse codeboek in handen valt van Biggles.
En dat was een probleem
Biggles in the Baltic verscheen oorspronkelijk in van maart tot en met mei 1940 in het tijdschrift War Thriller en in juni 1940 als boek. In die tijd waren de boeken van Johns dus al zeer populair maar volgens Edwards zaten de autoriteiten met Biggles in the Baltic in hun maag. Het boek verklapte een geheim waar de Duitsers niet achter mochten komen.
Welk geheim?
Op Bletchley Park hadden de Engelsen onder leiding van Alan Turing even daarvoor juist de Duitse Enigma codeermachine gekraakt. De Britten konden de Duitse codes dus lezen, precies zoals na de vondst van de het codeboek uit Biggles in the Baltic het geval zou zijn.
Het boek terugroepen of veranderen kon natuurlijk niet. Het zou Duitse spionnen meteen opvallen als het codeboek fragment was aangepast of verwijderd. Dat was dus geen optie.
Wat dan wel?
Volgens Edwards waren de Britse autoriteiten not amused over Biggles and the Baltic omdat het boek te realistisch was. Maar dat mochten de Duitsers onder geen beding weten natuurlijk. En om de aandacht daarvan af te leiden verzocht men volgens Edwards aan Johns om een serie over een vrouwelijke heldin te schrijven die alles deed behalve datgane wat vrouwen daadwerkelijk deden in de oorlogsinspanningen. Als een Johns een waarheidsgetrouw beeld had moeten scheppen van een heldin dan had het immers Worrals at Bletchley Park moeten heten. Het decoderingswerk dat daar plaats vond was immers vooral het werk van vrouwen.
Mocht je nu door deze blogpost interesse hebben gekregen in Worrals, de eerste drie delen zijn vorig jaar heruitgegeven. Lees hier een Engelstalige recensie van Worrals flies again.